AGV (Automated Guided Vehicle) Nedir?
AGV’ler, yani otomatik yönlendirilmiş araçlar, ülkemizde artık daha yaygın olarak duyulmaya başladı ve otomotiv sektörü dışında da yaygınlaşma arefesinde diye diyebiliriz. Zaman zaman davet edildiğimiz firmalara gittiğimizde ne yazık ki kenara koyulmuş, etrafı bantlanmış ya da üzeri örtülmüş böyle bir veya birkaç araçla karşılaşabiliyoruz. Neden kullanamadıklarını sorduğumuzda da ‘’aldık ama çalıştıramıyoruz’’ cevabını veriyor ve belirli sebepler sıralıyorlar. Bize de atıl hale gelen bu yatırımlara üzülerek bakmak kalıyor.
Bu kitapta zaten artık sanayimizde yaygın olarak bilinmesi sebebiyle yalın üretim ve Kaizenle ilgili herhangi bir teorik bilgiye yer vermedik. Önemli olan uygulayabilmek diyerek o konulardaki tecrübelerimizi paylaştık. Ancak AGV’ler biraz daha yeni bir konu olduğu ve muhtemelen bu kitabı okuyanların birçoğu daha önce çıplak gözle görmedikleri için AGV ile ilgili biraz bilgi vermek, sonrasında da AGV adaptasyonlarında yaşanan sorunlara değinmek istiyoruz.
AGV’nin Kısaca Özellikleri
Yalın Üretim Sistemini destekleyici otomasyon sistemlerinin en önemlilerindendir.
Normalde forklift veya insan ile yapılan taşımaları otomatik olarak yaparlar. Alma ve bırakma işlemlerini de yapabilirler.
Ayrıca konveyörlerle yapılan taşımalara göre hem daha az maliyetlidirler, hem yer kaplamazlar, hem de esnektirler.
Belirli noktalarda hızlanabilirler, yavaşlayabilirler. Önlerine yabancı bir cisim çıkarsa dururlar, cisim çekildikten sonra yollarına devam ederler.
Kaza riski yoktur, standarttan sapmaz ve insana bağlı değildir.
Nerelerde Kullanılırlar?
- Operatör tarafından yapılan taşımalarda
- Ergonomisi zor taşımalarda
- Fabrika içinde güvenli ortam oluşturma ihtiyacı olan bölgelerde
- Konveyör uygulanamayan hatlarda
- Konveyör maliyetinin fazla olduğu alanlarda
- İnsan sağlığına zarar verebilecek taşımalarda
- Sürekli değişiklik gösteren hatlarda
- Kaliteyi etkileyecek hassas parça taşımalarında
- Çok değişik çoklu parça taşımalarında
- Farklı adresteki parçaların toplanmasında
AGV Ne Kazandırır?
- İşçilik tasarrufu
- Ergonomi
- Kalite
- İş güvenliği
- Fabrika teknoloji seviyesinin artması
- Yakıt tasarrufu
- Esnek hat oluşturma
- Stok azaltma
- Stoklu çalışmanın engellenmesi
- Standartlaştırma
- Çevreye katkı
AGV Adaptasyonlarında Yapılan Temel Hatalar Nelerdir?
Hata: Yanlış AGV seçimi ve standart AGV’leri tesise adapte etmeye çalışmak.
Çözüm: Mutlaka tesise özel, butik olarak çalışılması gerekir.
Hata: Sistemin bütününün ele alınmaması ve lokal düşünülmesi.
Çözüm: Sistem, stok miktarları, hareketler, taşıma adaptörleri, çalışan entegrasyonu vb. gibi konular bir bütün olarak ele alınmalıdır. AGV sadece bir alt başlıktır. Önemli olan tüm sürecin tasarımıdır.
Hata: AGV’nin katalogdan seçilerek alınıp kalan kısmın firma içinde tasarlanmaya çalışılması.
Çözüm: Mutlaka sistemin tamamının tasarımı için uzman firmadan destek alınmalıdır. Projeler için anahtar teslimi çalışmak gerekir.
Hata: AGV’yi sadece satış yapan bir firmadan almak.
Çözüm: Mutlaka Yalın Sistemler konusunda uzman olan bir firmadan almak gerekir.
Hata: Bir firmadaki tek bir AGV’yi referans saymak.
Çözüm: Bir firmada sadece bir AGV varsa ve o da uzun zaman önce kurulmuşsa muhtemelen çalışmıyordur. AGV alacağınız firmaların tek AGV olan referanslarını ciddiye almayın. Ancak bir AGV firması farklı zamanlarda birden fazla AGV’yi bir firmaya kurmuşsa o gerçek referanstır, daha önceki AGV’ler başarıyla çalışıyor demektir. Mutlaka referansları yerinde görün ve birden fazla kullanıcıdan görüşlerini alın.
Bunların yanında başka bir konu daha var ki o çok daha vahim. Biz anahtar teslimi olarak konuyu uzmanlara teslim etmeniz gerekir derken bazı büyük firmaların AGV’leri bile kendileri yapmaya çalıştıklarını hayretle görüyoruz. Ana amacı üretimi desteklemek, iyileştirmek ya da üretimin aksamasını engellemek olan birimler asıl işleri yerine kendileri AGV yaparak kendilerini ispat etmeye çalışıyorlar. Bu, forkliftleri de kendilerinin yapması gibi bir şey.
Fabrikanıza forklift alacaksınız, diyorsunuz ki ‘’bu çok pahalı’’, oradan biri çıkıp diyor ki ‘’kendimiz yapalım’’. Herkes de destek oluyor. Sonra başlıyorlar uğraşmaya, her şey çok güzel başlıyor, herkes destek oluyor. Sonra bakıyorlar ki o kadar da kolay değilmiş. Sonunda ucube bir şeyler ortaya çıkıyor. Biraz düzgün bir şey ortaya çıksa bile bu kez de sisteme adapte etme şansları yok. Bu yanlışa yöneticilerin nasıl onay verdiklerini anlamakta zorluk çekiyorum. Günümüzde herkes her şeyi uzmanlarına ‘’outsource’’ etmeye çalışırken böyle üst seviye uzmanlık isteyen bir konuyu nasıl kendi içlerinde çözmeye çalışıyorlar, buna gerçekten anlam veremiyorum. Sonrasında ihtiyaç duydukları AGV de zaten sayılı adette olacak. En komik olanıysa bunu yapan kişilerin kendilerinin firmaya maliyetlerini sıfır olarak düşünmeleridir.
Ayrıca standartların tam oturmadığı yerde AGV uygulaması imkânsızdır. Bizi davet eden firmalarda, işlerin standart hale getirilmemesi sebebiyle AGV çalışmasının sürekli olamayacağını anlattığımızda, yine de başka firmaların yapılabilir olduğunu söylediklerini ve teklif verdiklerini belirtiyorlar, bizim de teklif vermemizi istiyorlar. Biz de ‘’bu durumda projeyi onlarla birlikte hayata geçirmeye çalışabilirsiniz, ancak burada bu sistemi kurup çalıştıramazsınız’’ diyoruz. Sonuçta işlerine yarayıp yaramaması önemli değil mi? Ama özellikle mühendis ve şef seviyesindeki bazı arkadaşlar yine firma içinde kendilerini gösterebilmek amacıyla ne yazık ki böyle yanlış yatırımlar yaptırabiliyorlar.
Size bunu adapte edecek firma yalın üretim ve Kaizen konularında uzman değilse yine işiniz çok zor. Uygulama yaptığımız bir firmamız bizi davet ettiğinde çalışma yaptık ve üç AGV ile sistemi çalışır duruma getirebileceğimizi belirttik. Onlar da başka bir firmanın yedi AGV ile bir çözüm ürettiğini söylediler. Biz de diğerlerinin nasıl tasarladıklarını tahmin ederek anlattık ve ‘’doğru’’ dediler. Onların öyle yaptıklarını çünkü onların Kaizen bakış açısı olmadığını, onların mevcut durumda ne yapılabilir olayına bakıp ona göre davranabildiklerini, bizimse en optimum çözüm nedir üzerine kafa yorup verimlilik konularındaki bilgi ve tecrübelerimizi de katarak bir değerlendirme yaptığımızı belirttik. Bazen de ‘’sizin fabrikanızda ekonomik anlamda kendisini amorti etmez’’ diyerek AGV uygulaması önermiyoruz. Sonuçta her zaman olayın bütününe bakmak lazım.
Tekstil sektöründe iplik taşıma-alma ve bırakma yapan komple özel tasarım AGV. BOYTEKS bu konuda da öncü oldu.
AGV ve Endüstri 4.0 İlişkisi
Bu aralar Endüstri 4.0 diye bir moda başladı. Oldukça uzun ve ayrı bir konu, burada çok değinmek istemiyorum. Önemli olan şu ki AGV alınca Endüstri 4.0’a geçmiş olmayacaksınız. Birçok firmada böyle yanlış bir düşünceyle karşılaşıyoruz. AGV, Endüstri 3.0 kapsamında bir araçtır ve biz daha oralardan çok uzak olduğumuz için bize öyle geliyor. Yani AGV otomasyon başlıklarından bir tanesidir ve tabii Endüstri 4.0’ın altyapısı için gereklidir, öte yandan Endüstri 3.0’ın altyapısı için de bir şeyler ön şarttır ve ülkemizde henüz o ön şartlar yerine getirilmedi. Öncelikle yalın üretim ve Kaizen çalışmalarıyla ve uygulamalarıyla firmalarımız belirli noktaya çıkmalılar, orada kalıcı hale gelmeliler. İşlerin gerçek anlamda standart hale gelmesinin sonrasında otomasyon entegrasyonu yapılmalı ve bunlar yapılırken de Endüstri 4.0 altyapısına uygun olarak hazırlık yapılmalı.
AGV Adaptasyonu Mutlaka Butik Olmalı
Üstte de bahsedildiği üzere AGV adaptasyonları mutlaka tesise özel butik olarak yapılmalıdır. Eğer hazır bir ürünü alıp adapte etmeye çalışırsanız sonuç pek başarılı olmayacaktır. Tabii birkaç noktada ki (bunlar sadece bir yerden bir yere taşıma olabilir) o standart AGV’leri çalıştırabilirsiniz. Bu ancak gelen firma ziyaretçileriniz için güzel bir şov unsuru olabilir ve de biraz da kendinizi tatmin etmiş olursunuz. Yani eksik Kaizen çalışmaları gibi. Gerçek bir Kaizen çalışmasıyla çok daha fazlasını kazanabilecekken birkaç küçük iyileştirmeyi yeterli görmek gibidir.
Başarılı bir AGV adaptasyon çalışmasında üretim, lojistik, Kaizen ekibi, kullanıcılar, bakımcılar yani tüm fabrika beraber çalışmalıdır. Dışarıdan hizmet aldığınız firmanın bu konudaki uzmanları çok başarılı olmalıdır. Tüm akışlar, alma bırakma sistemleri, taşıma sistemleri, MRP sisteminizle haberleşmeler, AGV’nin kendisi butik olarak bu uzmanlar tarafından tasarlanmalıdır.
Tüm akışlar, ara stoklar, AGV’ler, arabalar, taşıyıcılar, hareketlerin tasarımlarına örnekler
Bu çalışmaları butik olarak ve anahtar teslimi proje olarak ele almazsanız bütün taşıma arabalarının değişme gerekliliği gibi durumlar ortaya çıkabilir.
Yerli Yerine Yabancı Firmalardan Alım Yapmanın Riskleri
Yabancı firmalardan alım yapmak zaten pahalıdır ve ürünlerinde en küçük bir değişiklik talebiyle karşılarına çıkamazsınız. Ancak asıl konu bakım ve arızalara müdahale etme meselesidir. Bakım maliyetleri çok yüksektir ve herhangi bir servis talebiniz olduğunda uzun süre beklemek zorunda kalabilirsiniz. Bu da üretiminizi ciddi sıkıntılara sokabilir.
Mavi Yaka Çalışanlara Konu Çok İyi Anlatılmalı
Ne olursa olsun fabrikaların çoğunda AGV konuları gündeme geldiğinde ya da ilk AGV sahada göründüğünde mavi yaka çalışanlarda bir tedirginlik başlar. Özellikle forklift kullanan çalışanlarda işlerini kaybetme korkusu başlar, her ne kadar onlar bunu kabul etmeseler de bunun böyle olduğunu defalarca tespit ettik. Bu sebeple konu onlara çok iyi aktarılmalı ve işlerini kaybetmeyeceklerinin garantisi verilmelidir.
Aksi durumda bizim de zaman zaman karşılaştığımız negatif durumlar ortaya çıkabilir. Manyetik bantları takip ederek ilerleyen bir AGV adapte etmeye çalışıyorsanız forklift çatalıyla ya da yerde sürüklenen bir demir paletle bantlara zarar verildiğini görebilirsiniz. Anlamsız yerlerde sökülmüş bantlar görebilirsiniz. Forklift çarptığı için hasarlanmış AGV’ler görebilirsiniz. Kabloları bir şekilde sökülmüş veya kesilmiş AGV’ler görebilirsiniz. Bunları yaşamak istemiyorsanız üstte bahsettiğimiz önlemleri almalısınız ve mutlaka o çalışanları işin içine katmalısınız. Aksi durumda sizin de sadece misafir geldiğinde ortada şov yapmak için çalıştırıp diğer zamanlarda bir köşede bekleyen bir AGV’niz olur.
Konya’daki operatörlerin AGV ile tanışması ve aralarında dostluk kurma çabaları (Yıl: 2012)
Bu ve benzeri riskler ortadan kaldırıldıktan ve başarılı bir adaptasyon sağladıktan sonra göreceksiniz ki bir süre sonra çalışanlar bunların yaygınlaştırılmasını sizden kendileri talep edecekler. Konya’daki Tümosan Traktör ve Motor Fabrikasında bugün 16 adet AGV sorunsuz olarak çalışmaktadır ancak ilk AGV’nin herkes tarafından kabullenilmesi ilk kurulumdan sonra bir yılı bulmuştur.
Özetle
AGV adaptasyonu mutlaka fabrikanın standartlaşma altyapısı hazırlandıktan sonra ve mutlaka butik olarak tüm süreç detaylı ve bir bütün olarak tasarlanarak yapılmalıdır.